De oude Nederlandse maten en gewichten
beginletter plaats: A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | W | Y | Z |
provincie: Groningen | Friesland | Drente | Overijssel | Gelderland | Utrecht | Noord-Holland | Zuid-Holland | Zeeland | Noord-Brabant | Limburg | Flevoland | onbekend |
type: botergewicht | botermaat | droge waar | garenmaat | gewicht | graanmaat | inhoudsmaat | lengtemaat | natte waar | oliemaat | ruimtemaat | turfmaat | veenmaat | vlaktemaat | zoutmaat |
Friesland (Friesland)
gewicht | anno 1529 voor alle handel het Troois pond voorgeschreven | Troois pond | 492 | g | Nipper, p. 56 |
gewicht | later is het Troois pond verdrongen door het Amsterdams pond | (Amsterdams) pond | 494 | g | |
lengtemaat | anno 1504 werd voor geheel Friesland de Workumer el voorgeschreven | el | 0,71 | m | Nipper, p. 56. Meten en wegen in Friesland, p. 105 vermeldt een lengte van 0,709 m (de standaard opgemeten). |
lengtemaat | anno 1774 de Amsterdamse el | el | 0,688 | m | |
lengtemaat | 1 voet = 12 duim | (Friese of Deventer) hout voet | 0,296 | m | |
lengtemaat | 1 (Friese of Deventer) hout voet = 12 duim; houtkopers, timmerlieden. De hiervan afgeleide plaatselijke roeden vertonen grote verschillen (12 voet, 14 voet, 16 voet). | duim | 2,46 | cm | |
lengtemaat | 1 (Amsterdamse) scheeps voet = 12 duim; scheepsbouw; grote houtveilingen | (Amsterdamse) scheeps voet | 0,283 | m | |
lengtemaat | 1 (Amsterdamse) scheeps voet = 12 duim; scheepsbouw; grote houtveilingen | duim | 2,35 | cm | |
lengtemaat | Standaard anno 1564 te Leeuwarden; enig toegestane maat voor landmeters; deze verdeelden, voor het gemak, roede en voet decimaal. 1 konings roede = 12 konings voet | konings roede | 3,91 | m | |
lengtemaat | 1 konings voet = 12 duim | konings voet | 0,326 | m | |
lengtemaat | duim | 2,71 | cm | ||
vlaktemaat | 1 pondemaat = 240 vierkante konings roede of 12 einsen / van de konings roede zijn de landmaten afgeleid, die anno 1812 officieel werden vastgesteld. Op verscheidene plaatsen waren ook mud en koegang in gebruik; zie hiervoor en voor verdere vlaktematen: Leeuwarden. | pond / pondemaat | 0,3674 | ha | Nipper, p. 57 / |
vlaktemaat | 1 eins = 20 penning / jeerde / vierkante konings roede | eins | 0,03 | ha | |
vlaktemaat | 1 eins = 20 penning / jeerde / vierkante konings roede | penning / jeerde / vierkante konings roede | 15,28 | m2 | |
graanmaat | anno 1504 werd voor geheel Friesland het Bolswarder loop voorgeschreven, dat werd verdeeld in 32 of 64 maten / Het plattelandslopen houdt: 2 halflopen, 4 vierendeel, 8 halfvierendeel, 16 tweematen of loopjen (soms ook lepsen of spint genoemd), 32 Friese maatjes, 64 half maatjes, 128 Friese kopsmaatjes of 256 halfkopsmaatjes. Soms nog 512 Friese oortjesmaatjes. | loop (lopen) | 83,6 | l | Meten & Wegen in Friesland, p. 176 |
graanmaat | 1 loop = 32 Friese maat / 1 Fries maatje = 2 half maatjes | Friese maat | 2,6 | l | Meten & Wegen in Friesland, p. 176 |
graanmaat | 1 loop = 64 Friese (half) maat | loop (lopen) | 83,6 | l | |
graanmaat | 1 Friese (half) maat = 2 Friese kop maat | Friese (half) maat | 1,3 | l | |
graanmaat | 1 Friese kop maat = 2 Friese half kop maat | Friese kop maat | 0,65 | l | |
graanmaat | 1 Friese half kop maat = 2 Friese oortjes maat | Friese half kop maat | 0,32 | l | |
graanmaat | Friese oortjes maat | 0,16 | l | ||
graanmaat | ton | 167,2 | l | ||
graanmaat | 17e eeuw | mud | 91,2 | l | |
natte waar | anno 1504 werd voor geheel Friesland voorgeschreven de Leeuwarder ommekan. | ommekan | |||
zoutmaat | halve zak | 52,2 | l | Meten en wegen in Friesland, p. 173 | |
droge waar | 1 last = 36 loop (lopen) of 33 Groninger mudden of 24 Steenwijker mudden. | last | 3004 | l | Meten & Wegen in Friesland, p. 175 / Nipper, p. 57 (3009 l) |
graanmaat | 1 half lopen = 2 vierendeel | half lopen | 41,8 | l | Meten & Wegen in Friesland, p. 176 |
graanmaat | 1 vierendeel = 2 half vierendeel | vierendeel | 20,9 | l | Meten & Wegen in Friesland, p. 176 |
graanmaat | 1 half vierendeel = 2 tweematen of loopjes (soms ook lepsen of spint genoemd) | half vierendeel | 10,45 | l | Meten & Wegen in Friesland, p. 176 |
graanmaat | 1 tweematen / loopje / leps / spint = 2 Friese maatjes | tweemaat / loopje / lepsen / spint | 5,23 | l | Meten & Wegen in Friesland, p. 176 |
turfmaat | tot 1770 wisselend van grootte van stad tot stad en daarna met een inhoud van 97 l. Doordat deze een gehoopte maat was, kwam de gemeten hoeveelheid op ongeveer 140 l. | turfkorf | 97 | l | Meten & Wegen in Friesland, p. 179 |
turfmaat | Een turfschip was niet alleen een vaartijg om te vervoeren, maar moest ook een bepaalde hoeveelheid turf bevatten. Een Fries schip of schuit turf had normaal een inhoud van 70 korf of ongeveer 10 kubieke meter. | schuit / schip turf | 9,8 | m3 | Meten & Wegen in Friesland, p. 178 |
zoutmaat | Ook graanmaat met een lopen inhoud. | zak | 52,2 | l | Meten & Wegen in Friesland, p. 180 |
inhoudsmaat | kalk | halve ton | 77,6 | l | Meten & Wegen in Friesland, p. 111 |
inhoudsmaat | stuif kalk (fijne kalk) | halve ton | 46,6 | l | Meten & Wegen in Friesland, p. 111 |
inhoudsmaat | cement | halve ton | 38,8 | l | Meten & Wegen in Friesland, p. 111 |
inhoudsmaat | steenkool, schelpen | halve ton | 97 | l | Meten & Wegen in, Friesland, p. 111, 114 |
© 2024 KNAW/Meertens Instituut